Równonoc

Co sześć miesięcy lub księżyców – bo tak nasi przodkowie nazywali dawniej miesiące, raz w marcu i ponownie we wrześniu, równonoc dzieli dobę na pół.

Nasi przodkowie doskonale wiedzieli, kiedy przypada ten magiczny moment w cyklu ziemi. Dowodem na to są pozostałe po nich obserwatoria słoneczne, zwane również rondlami lub kręgami.

Rondle składały się z dwóch koncentrycznych palisad. Posiadały bramy, które zostały umiejscowione tak, by w dzień równonocy wschodzące słońce przechodziło przez jedną z nich, przy zachodzie opuszczając je inną. Jeden z takich rondli wykorzystaliśmy na dole grafiki. Jest to rekonstrukcja obserwatorium słonecznego w Rąpicach. Co ciekawe, ta neolityczna budowla jest starsza od angielskiego Stonehenge i egipskich piramid. Obserwatoria znajdowały się w wielu miejscach Europy Środkowej, a najstarsze liczą nawet 6500–6900 lat. W Polsce do tej pory odnaleziono 10 takich kręgów.

Jare Gody, Szczodre Gody – kult przyrody, cyklu życia i... miłości?

Dobrze zachowaną tradycją, kultywowaną w dzień równonocy wiosennej, są Jare Gody. Dawni Słowianie odprawiali wówczas rytuały i obrzędy magiczne. Jednym z nich było topienie lub palenie słomianej kukły Marzanny. W ten sposób żegnano rządy Marzanny, a witano jej męski odpowiednik, a zarazem przeciwieństwo – Jaryło. Pół roku później, w równonoc zimową, odbywały się Szczodre Gody, podczas których łamano się chlebem.

Według podań Marzanna to bogini związana z zimą, śmiercią i wodą. Zależnie od regionu, występowała pod imionami: Morana, Morena, Mora, Śmiertka… Sam rdzeń imienia „Mor” kojarzony jest ze śmiercią, „Mar” – z wodą. Oba skojarzenia wydają się trafne. Woda w mitologicznych przekazach odgrywała rolę łącznika między światami żywych i umarłych. Jaryło to natomiast pan siły i młodości. Jaryło, Jarowit, Jarun (zależnie od regionu) był bogiem wojny i wiosny, łączonym z kultem solarnym. Rdzeń „Jar” można tłumaczyć jako krzepkość, siłę wieku.

W słowiańskim folklorze mówiono, że bóstwa Jaryło i Marzannę łączyło coś więcej... Gdzieniegdzie czytamy, że byli rodzeństwem. W innych źródłach możemy znaleźć informację, że była to para kochanków splecionych wielką, nieszczęśliwą miłością. Równonoce były jedynymi dniami w roku, w których mogli się zobaczyć.

Nie-Licha grafika została wzbogacona o elementy, mające na celu podkreślenie piękna obu przeciwieństw. W samym środku, między korzeniami, występują ogniwa jednoczące dwie sprzeczności, czyli drzewo życia. Drzewo, które ma przypominać nam, że wszystko na świecie podlega prawom natury – rodzi się, żyje i umiera, a potem odradza się, często w nowej, zmienionej formie.